وبا (Cholera) بیماری باکتریایی است و معمولاً از طریق آب آلوده منتشر می شود که باعث اسهال شدید و کم آبی بدن می شود و در صورت عدم درمان، می تواند در عرض چند ساعت کشنده باشد.
بیماری وبا تا قبل از سال ۱۸۰۰ و زمانی که هنوز آب لوله کشی و سیستم فاضلاب کشیِ مدرن وجود نداشت، در آمریکا یک بیماری شایع محسوب می شد اما امروزه در ایالات متحده آمریکا تنها ۱۰ مورد ابتلا به وبا در سال گزارش می شود که نیمی از آنها در خارج از آمریکا به این ویروس آلوده شده اند. به ندرت، غذاهای دریایی آلوده منجر به شیوع این بیماری می شوند با این حال شیوع وبا در سایر نقاط جهان یک قضیه جدی است که حدودا سالانه ۳ تا ۵ میلیون نفر را تحت تاثیر قرار می دهد و هر ساله منجر به مرگ بیش از ۱۰۰۰۰۰ نفر می شود.
این بیماری در مکان هایی با سیستم بهداشت ضعیف، پر جمعیت، جنگ زده و یا قحطی زده مانند بخش هایی از جنوب آسیا، آفریقا، و آمریکای لاتین بیشتر رایج است.
عوامل خطر ابتلا به وبا
شرایط بد بهداشتی
در شرایطی که نگهداری از یک محیط بهداشتی از جمله تامین آب سالم مشکل باشد، بیشتر رشد می کند. چنین شرایطی برای اردوگاه های پناهندگان، کشورهای فقیر، و مناطقی که به دلیل قحطی، جنگ یا بلایای طبیعی آسیب دیده اند، مشترک است.
اسید معده کاهش یافته باشد یا وجود نداشته باشد.
باکتری وبا نمیتواند در محیط اسیدی زنده بماند و اسید معده اغلب به عنوان دفاع در برابر عفونت عمل می کند. اما افرادی که سطح اسید معده ی پایینی دارند، مانند: کودکان، افراد مسن، و افرادی که از آنتی اسیدها، مسدودکننده های H-2 یا مهارکننده های پمپ پروتون استفاده می کنند، فاقد این محافظت هستند. بنابراین بیشتر در معرض خطر ابتلا به وبا هستند.
صدف خام یا نیم پز
خوردن صدف های موجود در آبهای شناخته شده به عنوان پناهگاه این باکتری، خطر ابتلا به آن را تا حد زیادی افزایش می دهد.
گروه خونیO
به دلایلی که کاملاً مشخص نیست، احتمال ابتلا به وبا در افراد دارای گروه خونی O دو برابر بیشتر از افراد دارای گروه های خونی دیگر است.
مواجهه ی خانوادگی
اگر با فردی که این بیماری را دارد زندگی کنید، در معرض خطر ابتلا به وبا هستید.
علل بیماری وبا
باکتری ویبریو کلرا که باعث بروز بیماری وبا می شود معمولا در آب ها و مواد غذایی آلوده به مدفوع یک فرد مبتلا به این عفونت یافت می شود. منابع معمول آلوده به عفونت، عبارتند از:
- نوشیدنی ها و خوراکی هایی که توسط فروشنده های دوره گرد به فروش می رسد.
- منابع آب شهری
- یخ ساخته شده از آب شهری
- هنگامی که یک شخص با مصرف مواد غذایی و یا آب حاوی باکتری وبا آلوده می شود، باکتری در روده ی شخص، مواد سمی منتشر کرده و منجر به بروز اسهال شدید می شود.
- احتمال ابتلا به این بیماری، تنها از طریق تماس بدنی با فرد مبتلا به بیماری وبا، وجود ندارد و این بیماری از طریق پوست و تماس پوستی و یا هوا منتقل نمی شود.
- سبزیجاتی که به وسیله ی فاضلاب های انسانی آبیاری می شوند.
- ماهی های خام و یا کم پخته شده ای که در آب های آلوده به فاضلاب صید شده باشند.
علائم و نشانه های وبا
بیشتر افراد در معرض وبا هرگز بیمار نمی‌شوند. در حقیقت، در بیشتر موارد، شاید هیچوقت متوجه نشوید که در معرض آلودگی وبا قرار گرفته اید. پس از آلوده شدن، به مدت ۷ تا ۱۴ روز در مدفوع خود باکتری‌های وبا را دفع می‌کنید. وبا معمولاً مانند سایر بیماری‌ها باعث اسهال خفیف تا متوسط می‌شود.
از هر ۱۰ نفر آلوده یک نفر، علائم معمولی را طی دو تا سه روز پس از عفونت ایجاد می‌کنند.
علائم شایع وبا شامل موارد زیر است:
- شروع ناگهانی اسهال
- استفراغ
- حالت تهوع
- کم آبی بدن خفیف تا شدید
کم آبی بدن ناشی از وبا معمولاً شدید است و می‌تواند باعث خستگی، بد خلقی، گود افتادگی چشم، خشکی دهان، خشکی پوست، عطش شدید، کاهش خروج ادرار، ضربان قلب نامنظم و فشار خون پایین شود.
کم آبی ممکن است منجر به از بین رفتن مواد معدنی در خون و عدم تعادل الکترولیت شود. اولین نشانه عدم تعادل الکترولیت، گرفتگی شدید عضلات است. این اختلال در نهایت می‌تواند منجر به شوک شود.
علائم وبا در کودکان معمولاً مانند بزرگسالان است. کودکان ممکن است موارد زیر را نیز تجربه کنند:
- خواب آلودگی شدید
- کما
- تشنج
- تب
عوارض وبا
وبا می‌تواند کشنده باشد. در موارد شدید، از دست دادن سریع مایعات و الکترولیت‌ها می‌تواند در حداقل دو یا سه ساعت باعث مرگ شود. حتی در موارد معمولی، در صورت عدم درمان، احتمال مرگ فرد در کمتر از ۱۸ ساعت در اثر کمبود آب بدن و شوک وجود دارد.
شوک و اسهال شدید جدی‌ترین عوارض وبا است. با این حال، ممکن است مشکلات دیگری نیز رخ دهد، مانند:
- نارسایی کلیه
- قند خون پایین
- کمبود پتاسیم
برای پیشگیری از عفونت وبا مطمئین شوید میوه و سبزیجان را با آب آلوده نمی‌شویید و فقط خودتان آنها را آماده می‌کنید.
واکسن وبا
برای بزرگسالانی که از ایالات متحده به مناطق مبتلا به وبا سفر می کنند، واکسنی به نام Vaxchora در ایالات متحده موجود است. این یک دوز مایع است که حداقل ۱۰ روز قبل از سفر از طریق دهان مصرف می شود .چندین کشور دیگر نیز واکسن های خوراکی ارائه می دهند.
از آنجا که واکسن‌های وبا خیلی موثر نیست و اکثر مردم احتمال ابتلا به وبا را دارند، احتمالاً پزشک واکسیناسیونی را برای شما در نظر نمی‌گیرد. اگر قبلاً واکسن دریافت کرده‌اید و در کشوری هستید که وبا یک عامل خطر است، ممکن است به دوز دوم یا تقویت‌کننده واکسن نیاز داشته باشید.
پیشگیری از وبا
- روش های سالم سازی آب آشامیدنی
- جوشاندن آب ونگهداری در حالت جوش به مدت ۱ دقیقه
- گندزدایی با قرص کلر طبق دستورالعمل کارخانه سازنده
- استفاده از کلر مادر، ۳ قطره کلر مادر را به یک لیتر آب اضافه نموده پس از یک ساعت قبل شرب است. طرز تهیه کلر مادر ۱۵ گرم پرکلرین در یک لیتر آب و دور از نور وگرما نگهداری شود.
- استفاده از آبلیمو ۵ میلی لیتر (یک قاشق مربا خوری) آبلیمو را به یک لیتر آب اضافه نموده پس از نیم ساعت قابل شرب است.
روش صحیح شستشو وگندزدایی سبزیجات
پاک سازی، ابتدا سبزیجات را به خوبی پاک کنید و و در آب غوطه ور کنید .بعد از گذشت چند دقیقه سبزی ها را از روی آب بیرون کشیده و آبکشی کنید تا مواد زائد و گل و لای آن برطرف شود .
انگل زدایی، سبزیجات را در یک ظرف متناسب با میزان سبزی، ریخته و به ازای هر لیتر ۳ تا ۵ قطره مایع ظرف شویی معمولی به آن اضافه کرده و ظرف را از آب پر کرده و قدری به هم بزنید تا تمام سبزی در داخل کف آب قرار گیرد. مدت ۵ دقیقه سبزی را در کف آب نگه دارید، سپس سبزی را از روی کف آب جمع آوری کرده و کف آب را تخلیه کنید. ظرف و سبزی را دوباره با آب سالم شست و شو دهید تا تمام انگل ها و باقی مانده ی مایع ظرف شویی از آن ها جدا شوند. (نباید ظرف همراه سبزیجات را در آبکش برگردانید زیرا تخم انگل سنگین است و در ته ظرف قرار میگیرد.
ضد عفونی، برای ضد عفونی و از بین بردن میکروب ها مقداری پودر پرکلرین ۷۰ در صد را متناسب با ظرف مورد استفاده، در ظرف پر ازآب ریخته به ازای هر ظرف ۵ لیتری، ۱ گرم (نصف قاشق چای خوری) پرکلرین ۷۰ در صد، به طور کامل حل کنید تا محلول ضدعفونی کننده به دست آید، سپس سبزی انگل زدایی شده را برای مدت ۵دقیقه در محلول ضد عفونی کننده ی اخیر قرار دهید تامیکروب های آن کشته شوند توضیح آن که اگر پرکلرین در دسترس نباشد می توانید از هر ماده ی ضد عفونی کننده ی مجاز دیگری که در داروخانه، سوپر مارکت و یا بقالی ها وجود دارد ، طبق دستورالعمل مصرف آن، استفاده کنید.
شست و شو
- سبزی ضد عفونی شده را به طور مجدد با آب سالم بشویید تا باقی مانده ی مواد گندزدا از آن جدا شود و سپس مصرف کنید و در زمان شستشوی کلم و کاهو، کلم و کاهو باید برگ برگ شوند و همچنین مدنظر داشته باشید که جهت شستشوی میوه نیز حتما پاکسازی و استفاده از مواد ضدعفونی کننده الزامی است .
- ازآب آشامیدنی سالم استفاده شود.
- در مناطقی که دسترسی به آب تصفیه شده و لوله کشی وجود ندارد و از آب چاه، تانکرها، آب چشمه ها استفاده می گردد، مثل مواقع حوادث غیرمترقبه از جمله زلزله، سیل و جنگ، حتماً قبل از مصرف، آبجوشانده و یا کلرزنی شود ( استفاده از محلول کلر)
- از سبزیجات و میوه جات شسته شده و ضدعفونی شده استفاده گردد.
- قبل از تهیه غذا و توزیع غذا، قبل ازخوردن غذا، قبل از دادن شیر یا غذا به کودک حتماً دستها با آب و صابون شسته شود.
