کم خونی مگالوبلاستیک شایع ترین نوع کم خونی می باشد که به دلیل سطوح پایین ویتامین B12 یا فولات در بدن ایجاد می شود و در آن تعداد گلبول های قرمز خون پایین تر از حد معمول است. کم خونی مگالوبلاستیک هنگامی ایجاد می شود که گلبول های قرمز به درستی تولید نشود. از آنجا که این سلول های نابالغ بسیار بزرگ هستند، ممکن است نتوانند از مغز استخوان خارج شوند تا وارد جریان خون شوند و اکسیژن را تحویل دهند.
انواع مختلف کم خونی با دلایل و خصوصیات مختلف وجود دارد. کم خونی مگالوبلاستیک با گلبول های قرمز که بزرگتر از حد طبیعی است و همچنین تعداد کافی از آن ها وجود ندارد، مشخص می شود.
گلبول های قرمز خون چه می کنند؟
گلبول های قرمز (RBCs) یک نوع تخصصی از سلول های خونی هستند. گلبول های قرمز مسئول حمل اکسیژن از ریه ها به بقیه بدن و بازگرداندن دی اکسید کربن به ریه ها هستند. آنها با استفاده از یک پروتئین تخصصی به نام هموگلوبین، اکسیژن و دی اکسید کربن را حفظ می کنند.
گلبول های قرمز طبیعی
گلبولهای قرمز در قسمتی از استخوان به نام مغز استخوان ساخته می شوند. با بالغ شدن گلبولهای قرمز جوان در مغز استخوان، هموگلوبین تولید می کنند. بدن شما برای تولید هموگلوبین برای گلبول های قرمز به آهن نیاز دارد. پس از تکمیل این فرایند، گلبولهای قرمز در جریان خون آزاد می شوند. گلبول های قرمز معمولی و سالم قبل از برداشتن آنها حدود ۱۲۰ روز در جریان خون گردش می کنند و آهن آنها بازیافت می شود تا گلبول های قرمز جدید ایجاد شود.
آهن اضافی در پروتئین تخصصی به نام فریتین ذخیره می شود. با تغییر مقدار آهن در بدن، میزان فریتین تغییر می کند. به عنوان مثال، در افرادی که سطح آهن کمی در بدنشان وجود دارد، میزان فریتین پایینی در خونشان وجود دارد.
کم خونی چیست؟
کم خونی به معنی کاهش میزان هموگلوبین در خون است. این می تواند به دلیل کاهش تعداد گلبول های قرمز در خون شما یا کاهش میزان هموگلوبین در هر گلبول قرمز باشد. از آنجا که بدن از اکسیژن برای تولید انرژی استفاده می کند، افراد مبتلا به کم خونی اکسیژن کمتری در خون خود دارند که می تواند باعث احساس خستگی یا تنگی نفس شود.
کمبود فولات
فولات یکی دیگر از مواد مغذی است که برای رشد گلبول های قرمز سالم مهم است. فولات در غذاهایی مانند جگر، گوشت گاو، اسفناج و کلم بروکسل یافت می شود. فولات اغلب با اسید فولیک قاطی می شود (از نظر فنی، اسید فولیک فرم مصنوعی فولات است که در مکمل ها یافت می شود). همچنین می توانید اسید فولیک را در غلات و غذاهای غنی شده پیدا کنید.
رژیم غذایی شما یک عامل مهم برای اطمینان از دریافت فولات کافی است. کمبود فولات همچنین می تواند در اثر سوء استفاده مزمن از الکل ایجاد شود، زیرا الکل در توانایی بدن در جذب اسید فولیک اختلال ایجاد می کند. به دلیل مقادیر زیاد فولات مورد نیاز جنین در حال رشد، زنان باردار به احتمال زیاد دچار کمبود فولات هستند.
علائم کم خونی مگالوبلاستیک
شایع ترین علامت کم خونی مگالوبلاستیک خستگی است. علائم شایع این کم خونی عبارتند از:
- تنگی نفس
- تورم زبان (گلوسیت)
- کم رنگی غیر طبیعی پوست
- ضعف عضلانی
- ضربان قلب سریع
- بی حسی در اندام ها
- کاهش اشتها و کاهش وزن
- اسهال
- حالت تهوع
- زبان صاف
- سوزن سوزن شدن دست و پا
علل کم خونی مگالوبلاستیک
دو عامل شایع کم خونی مگالوبلاستیک کمبود ویتامین B12 یا فولات(B9) است. این دو ماده مغذی برای تولید گلبول های قرمز سالم ضروری اند و وقتی به اندازه کافی از آن ها دریافت نکرده باشید، روی آرایش گلبول های قرمز شما تأثیر می گذارد. این امر منجر به تولید سلول هایی می شود که تقسیم نمی شوند و سایزی بزرگ تر از حد معمول دارند.
کمبود ویتامین B12
ویتامین B12 ماده مغذی موجود در بعضی از مواد غذایی مانند گوشت، ماهی، تخم مرغ و شیر است. برخی از افراد نمی توانند به اندازه کافی ویتامین B12 از غذای خود جذب کنند که می تواند منجر به کم خونی مگالوبلاستیک شود. به کم خونی مگالوبلاستیک ناشی از کمبود ویتامین B12، کم خونی پرنیشز (کم خونی کشنده) نیز گفته می شود. کمبود ویتامین (B12) اغلب به دلیل کمبود پروتئینی در معده به نام “فاکتور داخلی” ایجاد می شود. در هنگام عدم تولید فاکتور داخلی، ویتامین B12 بدون توجه به میزان مصرف شما، قابل جذب نیست.
کمبود فولات
فولات یکی دیگر از مواد مغذی است که برای رشد گلبول های قرمز سالم مهم است. فولات در غذاهایی مانند جگر، گوشت گاو، اسفناج و کلم بروکسل یافت می شود. فولات اغلب با اسید فولیک قاطی می شود (از نظر فنی، اسید فولیک فرم مصنوعی فولات است که در مکمل ها یافت می شود). همچنین می توانید اسید فولیک را در غلات و غذاهای غنی شده پیدا کنید.
رژیم غذایی شما یک عامل مهم برای اطمینان از دریافت فولات کافی است. کمبود فولات همچنین می تواند در اثر سوء استفاده مزمن از الکل ایجاد شود، زیرا الکل در توانایی بدن در جذب اسید فولیک اختلال ایجاد می کند. به دلیل مقادیر زیاد فولات مورد نیاز جنین در حال رشد، زنان باردار به احتمال زیاد دچار کمبود فولات هستند.
تشخیص کم خونی مگالوبلاستیک
تشخیص معمولاً پس از آن انجام میشود که آزمایش خون نشان می‌دهد کم خونی بزرگ است RBC ها (ماکروسیتیک) یا نوتروفیل های غیر طبیعی. آزمایش خون اضافی سطوح پایین ویتامین B12 یا به ندرت سطوح پایین فولات را نشان می دهد.
سطوح پایین ویتامین B12 یا فولات از تولید RBC به مقدار طبیعی مواد ژنتیکی جلوگیری می کند. این باعث می شود که گلبول قرمز به طور غیرطبیعی بزرگ شده و غیرطبیعی باشد هسته هابه آسیب شناسان این سلول ها را مگالوبلاستیک می نامند. سایر سلولهای ایمنی اختصاصی به نام نوتروفیل نیز اغلب تحت تأثیر قرار می گیرند.
درمان آنمی مگالوبلاستیک
نکته ای که باید توجه شود این است که در کمبود هرکدام به تنهایی، از هر دو استفاده میشود . یعنی اگر بیمار کمبود B12داشت هم کوبالامین و هم اسید فولیک باید مصرف کند.
- فولیک اسید
دارای فرم خوراکی ۱میلی گرم و ۵میلی گرم میباشد البته فرم های غیرمعمولی مثل ۴۰۰ میکروگرم هم دارد اما فرم هایی که در بازار وجود دارد همان ۱میلی گرم و ۵ میلی گرم میباشد.
در مورد درمان فولیک اسید در رفرنس های مختلف روش های متفاوتی وجود دارد اما چیزی که متداول است این است که به مدت ۳ ماه مریض باید قرص اسید فولیک ۵میلی گرم به صورت روزانه مصرف کند.( ۱۰۰عدد قرص)
- B12
۱تا ۲هفته ( اغلب ۱هفته) باید روزانه B12 تزریقی مصرف شود و بعد از آن به مدت ۲ماه ( ۸هفته) به صورت هفتگی B12تزریقی مصرف شود و در اکثر افراد به این دلیل که علل کمبود کوبالامین برگشت ناپذیر است باید به صورت ماهانه مادام العمر کوبالامین تزریقی مصرف شود. فرم های تزریقی B12دارای دوز های ۱۰۰۰میکروگرم و ۱۰۰میکروگرم است . که دوز مطلوب ما در درمان ۱۰۰۰میکروگرم میباشد.
البته همواره دقت کنید که تجویز و مصرف داروها به هیچ عنوان نباید سر خود باشد و حتما و حتما باید زیر نظر پزشک باشد. چرا که شاید شما با خواندن این مقاله مصرف B12 و B9 را بی ضرر بدانید ولی در حقیقت به طور کامل اینگونه نیست و شرایطی وجود دارد که مصرف B12 و B9 میتواند به شدت خطرناک باشد. اطلاعاتی که در مقالات اینچنین بیان میکنیم صرفا برای آشنایی شما با روش های درمان است اما اجرای این روش ها به مهارت و علوم بسیار زیادی نیاز دارد که تنها و تنها توسط یک پزشک امکان پذیر است.
زندگی با کم خونی مگالوبلاستیک
در گذشته، کم خونی مگالوبلاستیک به سختی درمان می شد. امروزه افراد مبتلا به کم خونی مگالوبلاستیک به دلیل کمبود ویتامین B12 یا کمبود فولات می توانند علائم خود را مدیریت کرده و با درمان مداوم و مکمل های مغذی احساس بهتری داشته باشند.
کمبود ویتامین B12 می تواند منجر به مشکلات دیگری شود که می تواند شامل آسیب عصبی، مشکلات عصبی و مشکلات دستگاه گوارش باشد. آزمایش ژنتیکی برای مشخص کردن جهش ژنتیکی MTHFR در دسترس است. افرادی که کم خونی پرنیشز دارند نیز ممکن است در معرض خطر بیشتری برای ضعف استخوان و سرطان معده باشند. در صورت مشاهده علائم کم خونی با پزشک خود مشورت کنید تا شما و پزشکتان بتوانید یک برنامه درمانی تهیه کرده و از هرگونه آسیب دائمی جلوگیری و پیشگیری کنید.
