کمر یک فرد سالم از مهره استخوانی تشکیل شده است که در بین آن ها غضروف هایی قرار گرفته اند. این غضروف ها همان دیسک های کمر هستند. دیسک ها به دلیل اینکه قابلیت جذب و دفع آب را دارند کار لغزنده کردن مهره ها را بر عهده دارند.
دیسک کمر در واقع همچون یک بلبرینگ زنده برای بدن ما کار می کند و کار کرد صحیح آن در بدن بسیار حیاتی است.به طور مثال:
- به کمک دیسک ها ، ما می توانیم به جلو، عقب ، چپ یا راست خم شویم یا اینکه بتوانیم بچرخیم .
- در هنگام راه رفتن همچون کمک فنر ضربه های وارده به ستون فقرات را میگیرند و به یکنواخت راه رفتن ما کمک می کنند.
- هنگام بلند کردن اجسام به صورت فنر عمل می کنند و اجازه نمی دهند فشار به مهره ها وارد شده و به آنها آسیب بزند.
دیسک ها از چند قسمت تشکیل شده اند؟
دیسک از دو قسمت تشکیل شده است ، قسمت اول هسته دیسک که نوکلئوس پولپوزوس نامیده می شود و قسمت دیگر حلقه دیسک که آنولوس فیبروزوس نام دارد.حلقه دیسک همچون تایر ماشین از چندین لایه بهم تنیده شده(کلاژن) تشکیل شده است که نزدیک به ۱۶ لایه می شود.
فتق دیسک زمانی اتفاق می‌افتد که مرکز ژل مانند دیسک از ناحیه ضعیفی در دیواره محکم بیرونی پاره می‌شود. هنگامی که مواد دیسک عصب نخاعی را لمس می‌کند یا فشار می‌دهد، ممکن است درد کمر یا ساق پا را تجربه کنید.
عوامل تشدید کننده دیسک کمر
عواملی که ممکن است خطر ابتلا به فتق دیسک کمر را افزایش دهند عبارتند از:
- سن
- جنسیت
- فعالیت شدید
- چاقی
- سیگار کشیدن
- سابقه خانوادگی
- فعالیت کم
درد دیسک کمر به کجا می زند؟
بسته به محل مشکل در ستون فقرات، علائم فتق دیسک متفاوت است. علائم با حرکت بدتر می‌شود و با استراحت بهتر می‌شود. معمول است که فتق دیسک در ناحیه کمر باعث درد “عصب سیاتیک” شود. این درد شدید معمولاً از یک طرف باسن شما به ساق پا و گاهی به پا کشیده می شود. قسمت پایینی کمر یکی از مناطق شایع برای لغزش دیسک ها است.
علائم دیسک کمر عبارتند از:
- کمردرد
- سوزن سوزن شدن یا بی حسی در ساق پاها و یا پاها.
- درد و بی حسی ، بیشتر در یک طرف بدن
- ضعف عضلانی بدون علت
- دردی که به بازوها یا پاهای شما کشیده می‌شود
- دردی که بعد از ایستادن یا نشستن تشدید می‌شود
- دردی که در شب یا با حرکات خاص بدتر می‌شود
- درد هنگام راه رفتن در مسافتهای کوتاه
- احساس سوزن سوزن شدن، درد یا سوزش در ناحیه آسیب دیده
انواع درد می‌تواند در افراد مختلف متفاوت باشد. اگر درد شما باعث بی حسی یا سوزن سوزن شدن می‌شود و بر توانایی شما در کنترل ماهیچه‌ها تأثیر می‌گذارد ، به پزشک خود مراجعه کنید.
تست‌های تشخیصی
بعد از اینکه پزشک از منبع درد بیمار آگاه شد، معمولاً برای تشخیص وجود ضایعه آناتومیکی در ستون فقرات، آزمایش تشخیصی مانند سی تی اسکن یا اسکن MRI انجام می‌شود. این آزمایشات می‌توانند تصویر جامعی از محل فتق دیسک و ریشه‌های عصبی درگیر ارائه دهند. تأکید بر این نکته مهم است که از اسکن MRI و سایر آزمایش‌های تشخیصی برای تشخیص درد بیمار استفاده نمی‌شود. در عوض، آنها فقط برای تأیید وجود مشکلی که از طریق تاریخچه پزشکی و معاینه فیزیکی مشخص یا مشکوک شده است، مورد استفاده قرار میگیرند. به همین دلیل، با اینکه یافته‌های رادیوگرافی در اسکن MRI یا سایر آزمایشات دارای اهمیت هستند، اما در تشخیص علت درد بیمار (تشخیص بالینی) به اندازه یافته‌های حاصل از تاریخچه پزشکی و معاینه فیزیکی اهمیت ندارند. به طور مثال یک اسکن MRI یا نوع دیگری از آزمایش تشخیصی به طور عمده به منظور برنامه‌ریزی برای جراحی استفاده می‌شود. از این طریق جراح می‌تواند دقیقاً مشخص کند که فتق دیسک در کجا قرار دارد و چگونه بر روی ریشه عصب فشار وارد می‌کند.
درمان
درمان دارویی
داروهایی که برای درمان دیسک کمر استفاده می‌شوند، معمولا علائم را در عرض چند روز یا چند هفته کاهش می‌دهند. رایج‌ترین این داروها شامل این مواردند:
مسکن‌های بدون نسخه
اگر دردتان خفیف تا متوسط است، ممکن است پزشک مصرف داروهای مسکن نظیر استامینوفن (تایلنول)، ایبوپروفن (ادویل، موترین) یا ناپروکسن سدیم (Aleve) را توصیه کند که بدون نسخه نیز در دسترس‌اند.
این داروها روی تکانه‌های عصبی تاثیر می‌گذارند تا درد را کاهش دهند. برخی از انواع این داروها شامل گاباپنتین (گرالیز، هوریزانت، نورونتین)، پره گابالین (لیریکا)، دولوکستین (سیمبالتا) یا ونلافاکسین هستند.
شل‌کننده‌های عضلانی
اگر از اسپاسم عضلانی رنج می‌برید، ممکن است پزشک شل‌کننده‌های عضلانی را برای شما تجویز شود. احساس خواب‌آلودگی، کسلی و سرگیجه از رایج‌ترین عوارض جانبی این داروها هستند.
اپیوئیدها
به دلیل عوارض جانبی داروهای اپیوئید و احتمال اعتیاد، بسیاری از پزشکان در تجویز آنها برای دیسک کمر تردید دارند. در شرایطی که سایر داروها نتوانند درد را تسکین دهند، ممکن است پزشک استفاده کوتاه‌مدت از اپیوئیدهایی نظیر کدئین یا ترکیب اکسی‌کدون – استامینوفن را توصیه کند. خواب‌آلودگی یا کسلی، حالت تهوع، گیجی و یبوست، برخی از عوارض جانبی احتمالی داروهای اپیوئید هستند.
استروئیدها
ممکن است پزشک برای کاهش ورم و التهاب عصب‌ها، استروئیدها را تجویز کند. این داروها اغلب به‌صورت خوراکی و طی یک دوره پنج‌روزه مصرف می‌شوند. یکی از مزایای این داروها این است که در عرض ۲۴ ساعت، سبب تسکین فوری درد می‌شوند.
تزریق استروئید
معمولا تزریق استروئید تحت فلوئوروسکوپی اشعه ایکس انجام می‌شود. این پروسه درمانی شامل تزریق کورتیکواستروئید و یک عامل بی‌حس‌کننده به فضای اپیدورال ستون فقرات است. دارو در کنار ناحیه‌ای که درد دارد تزریق می‌شود تا ورم و التهاب عصب‌ها را کاهش دهد. حدود ۵۰ درصد از بیماران پس از تزریق اپیدورال متوجه تسکین فوری درد می‌شوند. البته نتایج این داروها اغلب موقتی هستند. برای رسیدن به نتیجه موثر، به تزریق‌های مکرر نیاز است. مدت‌زمان تسکین درد پس از تزریق این دارو متفاوت است و ممکن است از چند هفته تا چند سال طول بکشد. اگر این تزریقات همراه با فیزیوتراپی و/ یا ورزش در خانه انجام شوند، اثرگذاری بالاتری خواهند داشت.
فیزیوتراپی
هدف از انجام فیزیوتراپی این است که به بیمار کمک کند تا هر چه سریع‌تر بتواند فعالیت‌هایی که قبلا انجام می‌داد را از سر بگیرد و از بروز آسیب مجدد جلوگیری کند. فیزیوتراپیست‌ها می‌توانند به شما روش‌های صحیح قرارگرفتن بدن، بلندکردن و راه‌رفتن را بیاموزند و به شما کمک می‌کنند که عضلات ناحیه کمر، ساق پا و شکمتان را تقویت کنید. آنها همچنین شما را تشویق می‌کنند تا انعطاف‌پذیری ستون فقرات و پاهایتان را تقویت کنید. ورزش و تمرینات تقویتی، عناصر کلیدی برای درمان هستند و باید آنها را در برنامه ورزشی مادام‌العمرتان بگنجانید.
درمان جراحی برای رفع علائم دیسک کمر
در بعضی موارد برای درمان دیسک کمر لازم است عمل جراحی صورت گیرد. برای رفع علائم دیسک کمر دو روش جراحی وجود دارد. میکرودیسکتومی یا میکرودیسکتومی آندوسکوپی. در این روش ها سعی بر این است که فشار را بر روی ریشه عصب کاهش دهند.
در هر دو روش، پزشک ارتوپد تنها بخش کوچکی از دیسک را که بر روی عصب فشار وارد می کند، از بین می برد. بخش عمده دیسک دست نخورده باقی می ماند. هر دو عمل جراحی با حداقل تهاجم صورت می گیرد و به صورت سرپایی انجام می شوند.
