متفورمین عموماً درمانی مؤثر و ایمن برای دیابت نوع به شمار می رود. با این حال ممکن است عوارض جانبی مختلفی داشته باشد. شاید به همین علت برخی افراد ترجیح میدهند این بیماری را از طریق تغییر در سبک زندگی و رژیم غذایی کنترل کنند.
دیابت نوع دوم هنگامی رخ می دهد که سلولهای بدن نسبت به انسولین مقاومت داشته باشند. در نتیجه سطح گلوکز یا قند خون به میزان قابل توجهی افزایش پیدا میکند.
برخی عوامل مشخص در سبک زندگی افراد ممکن است ریسک ابتلا به دیابت نوع ۲ را افزایش دهند که شامل موارد زیر است:
- داشتن اضافه وزن و یا چاقی
- عدم داشتن فعالیتهای بدنی منظم
- رژیم غذایی ضعیف و ناسالم
متفورمین دارویی خوراکی است که به کنترل اثرات دیابت نوع ۲ کمک میکند. برای کسانی که در معرض ابتلا به دیابت قرار دارند این دارو میتواند از ابتلا به بیماری جلوگیری کند و یا آن را به تأخیر بیندازد. در سراسر جهان پزشکان برای حدود ۱۲۰ میلیون نفر متفورمین تجویز میکنند.
در این یادداشت نگاهی به اثرات جانبی متفورمین میاندازیم و علل تمایل افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ به توقف مصرف متفورمین را بررسی میکنیم. همچنین خطرات توقف مصرف این دارو و نحوه انجام بیخطر آن را شرح میدهیم.
اثرات جانبی مصرف متفورمین
متفورمین دارویی مؤثر برای درمان دیابت نوع ۲ است. این دارو با مکانیسم زیر به کاهش سطح گلوکز منجر میشود:
- سلولهای بدن را نسبت به انسولین حساستر میکند
- سرعت آزاد سازی گلوکز ذخیره شده در کبد را کاهش میدهد
- سرعت جذب گلوکز مواد غذایی در روده را کاهش میدهد
با این حال متفورمین دارای برخی اثرات جانبی است که بعضی از آنها رایج و برخی نادر هستند.
اثرات جانبی شایع متفورمین عبارتاند از:
- مشکلات گوارشی مانند اسهال، حالت تهوع و نفخ
- کمبود ویتامین B-12
- کاهش وزن جزئی
فرد باید قبل از توقف مصرف متفورمین حتماً با پزشک مشورت کند. مصرف آن همراه با غذا ریسک بروز مشکلات گوارشی را کاهش میدهد.
حدود ۳۰ درصد افرادی که متفورمین مصرف میکنند در دراز مدت با کمبود ویتامین B12 مواجه میشوند. برخی از علائم آن عبارتاند از:
- ضعف و ناتوانی
- تنگی نفس
- آسیب عصبی
اثرات جانبی که کمتر شایع هستند
به ندرت متفورمین ممکن است به کاهش شدید سطح گلوکز خون منجر شود که به آن در اصطلاح پزشکی هیپوگلیسمی میگویند.
هیپوگلیسمی بیشتر در مواردی که فرد از انسولین استفاده میکند شایع است.
برخی از افراد خاص که از متفورمین استفاده میکنند ممکن است دچار آسیب کلیوی شوند. نتایج یک پژوهش در سال ۲۰۱۸ حاکی از این است که متفورمین ممکن است عملکرد کلیه را در افراد دارای بیماریهای مزمن کلیوی و دیابت نوع ۲ با مشکل مواجه کند.
ملاحظات دیگر
فعالیتهای بدنی میتواند مقاومت انسولین را کاهش دهد و علائم دیابت نوع ۲ را بهبود دهد. با این حال برخی پژوهشها نشان میدهند که مصرف متفورمین در کوتاه مدت ممکن است اثرات مثبت فعالیتهای بدنی بر حساسیت انسولین را کاهش دهد.
دلایل توقف مصرف متفورمین
به علت اثرات جانبی متفورمین و دیگر داروهای ضد دیابت، فرد ممکن است ترجیح دهد دیابت نوع ۲ را از طریق تغییر در سبک زندگی کنترل کند. حتی کسانی که با هیچ اثرات جانبی مواجه نمیشوند نیز ممکن است تمایل داشته باشند تا از مصرف بلند مدت دارو اجتناب کنند.
بیشتر افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ میتوانند بیماری خود را تنها با تغییر در سبک زندگی کنترل کنند. این تغییرات شامل موارد زیر میشوند:
- تغییر در رژیم غذایی: نتایج پژوهشها نشان میدهند که تغییر رژیم غذایی میتواند به میزان قابل توجهی علائم دیابت نوع ۲ را بهبود دهد و از پیامدهای آن جلوگیری کند.
- کاهش وزن: در یک پژوهش در سال ۲۰۱۸ تقریباً نیمی از شرکت کنندگان دیابت نوع ۲ را تغییر دادند و داروهای ضد دیابتی را پس از یک برنامه کاهش وزن ۱۲ ماهه کنار گذاشتند.
- فعالیتهای بدنی منظم: نتایج پژوهشها نشان میدهند که تنها یک جلسه تمرینی میتواند به بهبود نشانههای دیابت نوع ۲ بهصورت موقتی کمک کند.
عدم استعمال دخانیات و کاهش یا اجتناب از مصرف نوشیدنیهای الکلی نیز میتواند به کنترل این بیماری کمک کند.
خطرات توقف مصرف متفورمین
هنگامی که فردی تصمیم به توقف مصرف متفورمین و یا هر داروی ضد دیابت دیگری میگیرد، خطر و ریسک بدتر شدن علائم و نشانههای آن وجود دارد.
به همین دلیل ضروری است که فرد بیماری را از طریق تغییرات پایدار شامل رژیم غذایی، کنترل وزن و فعالیت منظم کنترل کند.
در صورتی که بیماری کنترل نشود، سطح بالای قند خون ممکن است پیامدهای زیر را به دنبال داشته باشد.
- اختلال در بینایی و یا رتینوپاتی دیابتی
- مشکلات کلیوی و یا نفروپاتی دیابتی
- آسیب عصبی، یا نوروپاتی دیابتی
- مشکلات قلبی
- مشکلات مربوط به سلامت جنسی
- مشکلات مربوط به پا
توقف مصرف متفورمین به شکل ایمن
قبل از توقف مصرف متفورمین و یا هر داروی ضد دیابتی دیگر مشورت با پزشک الزامی است.
اگر فرد بتواند به شکلی مؤثر و با استفاده از تغییرات پایدار در سبک زندگی دیابت نوع ۲ خود را کنترل کند، میتواند مصرف دارو را متوقف کند. این تغییرات باید شامل موارد زیر باشد:
- رژیم غذایی
- کاهش وزن
- فعالیت بدنی منظم
یک پزشک از معیارهای خاصی بهمنظور تعیین اینکه آیا توقف مصرف متفورمین برای فرد ایمن است یا خیر استفاده میکند. این معیارها شامل موارد زیر هستند:
- میزان قند خون ناشتا کمتر از ۱۳۰
- داشتن قند خون تصادفی و یا بعد از غذای زیر ۱۸۰
- نتایج هموگلوبین A1c زیر ۷ درصد
میتوان از مشاوره پزشک متخصص تغذیه و یا دیگر تخصصها در مورد انتخاب رژیم غذایی مناسب و برنامههای تمرینی استفاده کرد.