حتماً این جمله را شنیده‌اید که پیشگیری بهتر از درمان است.
چرا تست‌های غربالگری اهمیت دارند؟
انجام تست‌های غربالگری به توقف یا درمان موثرتر بیماری‌هایی همچون سرطان، دیابت و پوکی استخوان در مراحل اولیه که درمان آنها ساده‌تر است کمک می‌کند. تست‌های غربالگری بیماری‌ها را حتی قبل از بروز علائم آنها شناسایی می‌کنند. تست‌های غربالگری مورد نیاز هر فرد به سن، سابقه خانوادگی، سابقه پزشکی خود فرد و دیگر عوامل بستگی دارد.
سرطان سینه
شانس درمان سرطان سینه با تشخیص زودهنگام افزایش می‌یابد. توده‌های کوچک سرطانی سینه احتمال کمتری در ابتلا غدد لنفاوی و اعضای حیاتی بدن مانند ریه‌ها و مغز دارند. افراد در ۲۰ یا ۳۰ سالگی به انجام معاینات سینه به‌عنوان بخشی از چک آپ هر ۱ تا ۳ سال یک‌بار توصیه می‌شوند. در صورتی که فرد دارای عوامل خطر دیگری باشد ممکن است به تست‌های بیشتری نیاز داشته باشد.
غربالگری با ماموگرافی
ماموگرام تصویر برداری با دوز پایین پرتوهای ایکس است که می‌تواند توده را حتی قبل از اینکه توسط فرد احساس شود، تشخیص دهد، با این حال در صورت عادی بودن نتایج تست نیز احتمالاً ابتلا به سرطان سینه وجود دارد. برخی متخصصان پیشنهاد می‌کنند که بعد از ۴۰ سالگی باید هر ساله یک بار ماموگرافی انجام داد. در ۵۰ سالگی تا ۷۰ می‌توان آن را به یک سال در میان تغییر داد. اگر ریسک بیشتری در ابتلا به سرطان سینه وجود داشته باشد پزشک انجام تست‌های بیشتری را توصیه می‌کند.
سرطان دهانه رحم
پیشگیری از سرطان دهانه رحم راحت است. دهانه رحم گذرگاه باریکی بین رحم و واژن است. پزشک ممکن است از تست پاپ اسمیر و یا آزمایش HPV برای غربالگری استفاده کند. پاپ اسمیر سلول‌های غیرعادی در دهانه رحم را شناسایی می‌کند. به این ترتیب می توان بیماری را قبل از تبدیل شدن به یک توده بزرگ از بین برد. علت اصلی سرطان دهانه رحم، ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) است که نوعی از بیماری‌های آمیزشی است.
غربالگری سرطان دهانه رحم
در حین پاپ اسمیر، پزشک برخی سلول‌ها را از دهانه رحم می‌تراشد و برای آزمایش و آنالیز به آزمایشگاه ارسال می‌کند. پزشک در مورد نیاز فرد به تست پاپ اسمیر به‌تنهایی و یا ترکیب آن به تست HPV تصمیم می‌گیرد. همچنین در مورد تناوب انجام تست‌ها نیز تصمیم می‌گیرد. اگر فردی از نظر جنسی فعال و همچنین در ریسک ابتلا به سرطان دهانه رحم باشد، باید هر ساله برای کلامیدیا و گونوره تست واژنی انجام دهد.
واکسن‌های سرطان دهانه رحم
واکسن‌های HPV می‌تواند از زنان زیر ۲۶ سال در مقابل برخی از انواع HPV محافظت کند. این واکسن‌ها در برابر همه انواع HPV که به سرطان منجر می‌شوند، محافظت نمی‌کند. با این حال همه سرطان‌های دهانه رحم نیز با HPV شروع نمی‌شوند؛ بنابراین انجام غربالگری منظم همچنان از اهمیت بالایی برخوردار است.
پوکی و شکستگی استخوان
پوکی استخوان حالتی است که در آن استخوان‌های فرد ضعیف و شکننده هستند. بعد از یائسگی، زنان توده استخوانی بیشتری از دست می دهند، البته مردان نیز به پوکی استخوان دچار می‌شوند. اولین نشانه این بیماری اغلب یک شکستگی دردناک حتی بر اثر سقوطی جزئی یا پیچ خوردگی ناگهانی ست. در آمریکا در افراد بالای ۵۰ سال، حدود نیمی از شکستگی‌ها در خانم ها و در مردان ۲۵ درصد از شکستگی ها ناشی از این بیماری است. خوشبختانه می‌توان این بیماری را پیشگیری و درمان کرد.
تست‌های غربالگری پوکی استخوان
نوع خاصی از تصویربرداری با اشعه ایکس به نام سنجش تراکم استخوان (DXA) می‌تواند استحکام استخوان‌ها را اندازه گیری کند و پوکی استخوان را قبل از بروز شکستگی تشخیص دهد. این تست همچنین می‌تواند خطر وقوع شکستگی در آینده را پیش بینی کند. این تست برای همه زنان بالای ۶۵ سال توصیه شده است. اگر ریسک ابتلا به پوکی استخوان وجود دارد، باید هر چه زودتر این تست انجام شود.
سرطان پوست
انواع مختلفی از سرطان پوست وجود دارد و درمان زودهنگام می‌تواند در همه آنان مؤثر باشد. خطرناک‌ترین نوع آن ملانوما ست که بر سلول‌های تولید کننده رنگ پوست اثر می‌گذارد. در برخی مواقع افراد به‌صورت ارثی در معرض ابتلا به این نوع سرطان هستند که با قرار گرفتن بیش از حد در معرض آفتاب افزایش می‌یابد.
غربالگری سرطان پوست
همواره مراقب تغییرات در پوست خود از جمله خال و کک مک باشید. به تغییرات در اندازه، شکل و رنگ آنها توجه کنید. برخی متخصصان توصیه می‌کنند که فرد باید برای معاینه پوست خود به صورت منظم به متخصص پوست مراجعه کند.
فشار خون بالا
با افزایش سن خطر ابتلا به فشار خون بالا افزایش می‌یابد، به‌خصوص در صورتی که فرد اضافه وزن و یا عادات غذایی نادرست داشته باشد. فشار خون بالا می‌تواند به حملات قلبی خطرناک یا سکته مغزی منجر شود؛ بنابراین تعامل با پزشک به‌منظور کنترل آن می‌تواند زندگی فرد را نجات دهد. کاهش فشار خون همچنین می‌تواند از خطرات طولانی مدت مانند بیماری‌های قلبی و نارسایی کلیه جلوگیری کند.
غربالگری فشار خون بالا
اندازه گیری فشار خون شامل دو عدد می‌شود. عدد اول (سیستولیک) نشانگر فشار خون فرد در هنگام تپش است. عدد دوم (دیاستولیک) فشار خون بین ضربان قلب است. فشار خون عادی در بزرگ‌سالان کمتر از ۸۰/۱۲۰ است. فشار خون بالا به مقادیر بیشتر از ۸۰/۱۳۰ می گویند. بین این دو رقم در حد بالا محسوب می‌شود که نشان دهنده نوعی علامت خطر است. در مورد تناوب انجام این تست باید با پزشک مشورت کرد.
سطح کلسترول
کلسترول بالا می‌تواند به تشکیل پلاک که باعث انسداد عروق می‌شود، منجر شود. پلاک می‌تواند در طی سالیان زیادی بدون هیچ علامت خاصی ایجاد شود و در نهایت به حمله قلبی یا سکته مغزی منجر شود. فشار خون بالا، دیابت و استعمال دخانیات همگی می‌توانند به ایجاد پلاک منجر شوند. این بیماری به نام تنگ شدن عروق یا آترواسکلروز نیز شناخته می‌شود. تغییر در سبک زندگی و استفاده از دارو می‌تواند ریسک این بیماری را کاهش دهد.
چک کردن کلسترول
به‌منظور بررسی کلسترول فرد باید از ۱۲ ساعت قبل ناشتا باشد. با انجام آزمایش خون می‌توان میزان کلسترول، LDL کلسترول بد، HDL کلسترول خوب و تری گلیسیرید (چربی خون) را اندازه گیری کرد. پزشک در مورد تجویز این تست تصمیم گیری می‌کند.
دیابت نوع ۲
یک سوم افراد مبتلا به دیابت از ابتلا به آن اطلاع ندارند. دیابت می‌تواند به بیماری‌های قلبی و کلیوی، سکته مغزی، کوری ناشی از آسیب به عروق شبکیه چشم و دیگر مشکلات خطرناک منجر شود. دیابت را می‌توان با رژیم غذایی، فعالیت‌های بدنی، حفظ وزن مناسب و درمان‌های دارویی، به‌خصوص در صورت تشخیص زودهنگام کنترل کرد. دیابت نوع ۲ رایج‌ترین نوع این بیماری است. دیابت نوع ۱ معمولاً در کودکی و یا جوانی تشخیص داده می‌شود.
غربالگری دیابت
برای اندازه گیری قند خون احتمالاً فرد باید از ۸ ساعت قبل از آزمایش ناشتا باشد. سطح قند خون ۱۰۰ – ۱۲۵ می‌تواند نشان دهنده استعداد ابتلا به دیابت باشد. قند خون بالای ۱۲۶ به بالا به معنی ابتلا به دیابت است. برخی تست‌های دیگر شامل HbA1c و تست تحمل گلوکز خوراکی هستند. پزشک باید در مورد زمان انجام تست و تناوب آن تصمیم بگیرد. در صورتی که ریسک بالایی در ابتلا به دیابت ,وجود دارد، از جمله سابقه خانوادگی در ابتلا به دیابت، مراجعه به پزشک الزامی است.
ویروس نقص ایمنی بدن انسان – ایدز (HIV)
HIV ویروسی ست که به ایدز منجر می‌شود. این ویروس از طریق تزریق خون یا دیگر مایعات بدن از فرد آلوده مانند انجام رابطه جنسی محافظت نشده و یا سوزن‌های آلوده منتقل می‌شود. زنان باردار مبتلا به HIV می‌توانند عفونت را به فرزند خود منتقل کنند. تاکنون هیچ واکسن یا درمان قاطعی برای ایدز کشف نشده است، اما درمان زودهنگام با داروهای ضد ایدز می‌تواند به سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با ویروس کمک کند.
تست غربالگری ایدز
ایدز می‌تواند برای مدتی طولانی خاموش باشد. تنها راه تشخیص ابتلا به ویروس آزمایش خون است. آزمایش ELISA یا EIA به دنبال آنتی‌بادی‌های ایدز می‌گردد. در صورت مثبت بودن نتیجه، فرد باید آزمایش دوم را انجام دهد تا نتایج را تائید کند. همه افرادی که فعالیت جنسی دارند باید آزمایش دهند.
پیشگیری از شیوع ایدز
بیشتر افرادی که به‌تازگی مبتلا به ایدز شده‌اند حدود دو ماه بعد از در معرض ویروس قرار گرفتن با نتیجه مثبت رو به رو شده‌اند؛ اما در برخی موارد نادر ممکن است حدود شش ماه طول بکشد تا آنتی‌بادی‌های ایدز افزایش پیدا کنند. به‌منظور پیشگیری از ایدز و دیگر بیماری‌های مقاربتی استفاده از کاندوم در رابطه جنسی الزامی است. در صورت ابتلا به ایدز و باردار شدن مشورت با پزشک در مورد کاهش ریسک ابتلای نوزاد به ایدز ضروری است.
سرطان کولورکتال
سرطان کولورکتال بعد از سرطان ریه دومین عامل مرگ و میر در میان سرطان‌هاست. بیشتر سرطان‌های روده از پولیپ‌هایی که در پوشش داخلی روده بزرگ ایجاد می‌شوند، ناشی می شوند. پولیپ ممکن است سرطانی یا غیر سرطانی باشد. اگر سرطانی باشد سرطان می‌تواند به دیگر اعضای بدن منتقل شود. حذف زودهنگام این پولیپ‌ها قبل از سرطانی شدن، می‌تواند به شکل کامل از آن جلوگیری کند.
غربالگری سرطان کولورکتال
کولونوسکوپی به‌منظور تشخیص سرطان کولورکتال بسیار رایج است. در این روش بعد از استفاده از آرام‌بخش، با وارد کردن لوله باریک انعطاف پذیری که مجهز به یک دوربین است به داخل روده، فرد را معاینه می‌کنند. در صورتی که پزشک وجود پولیپ را تشخیص دهد می‌تواند در همان لحظه آن را حذف کند. روش دیگری به نام سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر نیز وجود دارد که به قسمت پایینی روده اختصاص دارد. در شرایط عادی غربالگری معمولاً از ۵۰ سالگی شروع می‌شود.
آب‌سیاه
آب‌سیاه در مواقعی که فشار کره چشم بالا می رود، ایجاد می‌شود. در صورت عدم درمان می‌تواند به عصب بینایی آسیب بزند و به کوری منجر شود. در بیشتر موارد تا زمانی که فرد دچار آسیب عصب بینایی و کاهش بینایی شود، هیچ علامت دیگری وجود ندارد. در همین حال هر گونه درد در ناحیه چشم به همراه قرمزی باید به دقت توسط پزشک متخصص مورد بررسی قرار گیرد.
غربالگری آب سیاه
تناوب معاینه چشم به سن و دیگر عوامل خطر بستگی دارد. این عوامل شامل سن بالای ۶۰، آسیب دیدگی چشم، استفاده از استروئید و سابقه خانوادگی در ابتلا به آب سیاه است. پزشک باید در مورد انجام این تست تصمیم گیری کند.
در مورد غربالگری‌ها حتماً باید با پزشک مشورت کرد
به‌منظور حفظ سلامتی باید در مورد انجام این تست‌ها با پزشک مشورت کرد. برخی تست‌ها مثل پاپ اسمیر یا معاینه سینه باید جزو چکاپ های همه زنان باشد. دیگر تست‌ها نیز ممکن است بسته به شرایط و سایر عوامل خطرزای فرد مورد نیاز باشد. انجام غربالگری و پیشگیری از بیماری‌ها امری قطعی و همیشگی نیست اما می‌تواند با تشخیص به موقع و زودهنگام بیماری فرصت خوبی برای درمان آن ایجاد کند.
