بینش و ارزش
یكایك افراد جامعه متعهد به حفظ و احترام به كرامت انسان ها می باشند. این امر در شرایط بیماری از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بر اساس قانون اساسی توجه به كرامت والای انسانی از اصول پایه نظام جمهوری اسلامی بوده، دولت موظف است خدمات بهداشتی -درمانی را برای یكایك افراد كشور تأمین كند. بر این اساس ارائه خدمات سلامت باید عادلانه و مبتنی بر احترام به حقوق و رعایت كرامت انسانی بیماران صورت پذیرد.
این منشور با توجه به ارزش های والای انسانی و مبتنی بر فرهنگ اسلامی و ایرانی و بر پایه برابری كرامت ذاتی تمامی گیرندگان خدمات سلامت و با هدف حفظ، ارتقاء و تحكیم رابطه انسانی میان ارائه كنندگان و گیرندگان خدمات سلامت تنظیم شده است.
حقوق بیمار
1 - دریافت مطلوب خدمات سلامت حق بیمار است.
الف - ارائه خدمات سلامت باید:
- شایسته شان و منزلت انسان و با احترام به ارزش ها، اعتقادات فرهنگی و مذهبی باشد؛
- بر پایه ی صداقت، انصاف، ادب و همراه با مهربانی باشد؛
- فارغ از هرگونه تبعیض از جمله قومی، فرهنگی، مذهبی، نوع بیماری و جنسیتی باشد؛
- بر اساس دانش روز باشد؛
- مبتنی بر برتری منافع بیمار باشد؛
- در مورد توزیع منابع سلامت مبتنی بر عدالت و اولویت های درمانی بیماران باشد؛
- مبتنی بر هماهنگی اركان مراقبت اعم از پیشگیری، تشخیص، درمان و توانبخشی باشد؛
- به همراه تأمین كلیه امكانات رفاهی پایه و ضروری و به دور از تحمیل درد و رنج و محدودیت های غیرضروری باشد؛
- توجه ویژه ای به حقوق گروه های آسیب پذیر جامعه از جمله كودكان، زنان باردار، سالمندان، بیماران روانی، زندانیان، معلولان ذهنی و جسمی و افراد بدون سرپرست داشته باشد؛
- در سریع ترین زمان ممكن و با احترام به وقت بیمار باشد؛
- با در نظر گرفتن متغیرهایی چون زبان، سن و جنس گیرندگان خدمت باشد؛
- مراقبت های ضروری و فوری (اورژانس)، بدون توجه به تأمین هزینه ی آن صورت گیرد. در موارد غیرفوری (الكتیو) بر اساس ضوابط تعریف شده باشد؛
- در مراقبت های ضروری و فوری (اورژانس)، در صورتی كه ارائه خدمات مناسب ممكن نباشد، لازم است پس از ارائه ی خدمات ضروری و توضیحات لازم، زمینه انتقال بیمار به واحد مجهز فراهم گردد؛
- در مراحل پایانی حیات كه وضعیت بیماری غیر قابل برگشت و مرگ بیمار قریب الوقوع می باشد با هدف حفظ آسایش وی ارائه گردد. منظور از آسایش كاهش درد و رنج بیمار، توجه به نیازهای روانی، اجتماعی، معنوی و عاطفی وی و خانواده اش در زمان احتضار می باشد. بیمار در حال احتضار حق دارد در آخرین لحظات زندگی خویش با فردی كه می خواهد همراه گردد.
2 - اطلاعات باید به نحو مطلوب و به میزان كافی در اختیار بیمار قرار گیرد.
الف - محتوای اطلاعات باید شامل موارد ذیل باشد:
- مفاد منشور حقوق بیمار در زمان پذیرش؛
- ضوابط و هزینه های قابل پیش بینی بیمارستان اعم از خدمات درمانی و غیر درمانی و ضوابط بیمه و معرفی سیستم های حمایتی در زمان پذیرش؛
- نام، مسؤولیت و رتبه ی حرفه ای اعضای گروه پزشكی مسئول ارائه مراقبت از جمله پزشك، پرستار و دانشجو و ارتباط حرفه ای آن ها با یكدیگر؛
- روش های تشخیصی و درمانی و نقاط ضعف و قوت هر روش و عوارض احتمالی آن، تشخیص بیماری، پیش آگهی و عوارض آن و نیز كلیه ی اطلاعات تأثیر گذار در روند تصمیم گیری بیمار؛
- نحوه ی دسترسی به پزشك معالج و اعضای اصلی گروه پزشكی در طول درمان؛
- كلیه ی اقداماتی كه ماهیت پژوهشی دارند.
- ارائه آموزش های ضروری برای استمرار درمان؛
ب - نحوه ی ارائه اطلاعات باید به صورت ذیل باشد:
- اطلاعات باید در زمان مناسب و متناسب با شرایط بیمار از جمله اضطراب و درد و ویژگی های فردی وی از جمله زبان، تحصیلات و توان درك در اختیار وی قرار گیرد، مگر اینكه:
- تأخیر در شروع درمان به واسطه ی ارائه ی اطلاعات فوق سبب آسیب به بیمار گردد؛ (در این صورت انتقال اطلاعات پس از اقدام ضروری، در اولین زمان مناسب باید انجام شود).
- بیمار علی رغم اطلاع از حق دریافت اطلاعات، از این امر امتناع نماید كه در این صورت باید خواست بیمار محترم شمرده شود، مگر این كه عدم اطلاع بیمار، وی یا سایرین را در معرض خطر جدی قرار دهد؛
- بیمار می تواند به كلیه ی اطلاعات ثبت شده در پرونده ی بالینی خود دسترسی داشته باشد و تصویر آن را دریافت نموده و تصحیح اشتباهات مندرج در آن را درخواست نماید.
3 - حق انتخاب و تصمیم گیری آزادانه بیمار در دریافت خدمات سلامت باید محترم شمرده شود.
الف - محدوده انتخاب و تصمیم گیری درباره موارد ذیل می باشد:
- انتخاب پزشك معالج و مركز ارائه كننده ی خدمات سلامت در چارچوب ضوابط؛
- انتخاب و نظر خواهی از پزشك دوم به عنوان مشاور؛
- شركت یا عدم شركت در هر گونه پژوهش، با اطمینان از اینكه تصمیم گیری وی تأثیری در تداوم و نحوه دریافت خدمات سلامت نخواهد داشت؛
- قبول یا رد درمان های پیشنهادی پس از آگاهی از عوارض احتمالی ناشی از پذیرش یا رد آن مگر در موارد خودكشی یا مواردی كه امتناع از درمان شخص دیگری را در معرض خطر جدی قرار می دهد؛
- اعلام نظر قبلی بیمار در مورد اقدامات درمانی آتی در زمانی كه بیمار واجد ظرفیت تصمیم گیری می باشد ثبت و به عنوان راهنمای اقدامات پزشكی در زمان فقدان ظرفیت تصمیم گیری وی با رعایت موازین قانونی مد نظر ارائه كنندگان خدمات سلامت و تصمیم گیرنده جایگزین بیمار قرار گیرد.
ب - شرایط انتخاب و تصمیم گیری شامل موارد ذیل می باشد:
- انتخاب و تصمیم گیری بیمار باید آزادانه و آگاهانه، مبتنی بر دریافت اطلاعات كافی و جامع (مذكور در بند دوم) باشد؛
- پس از ارائه اطلاعات، زمان لازم و كافی به بیمار جهت تصمیم گیری و انتخاب داده شود.
4 - ارائه خدمات سلامت باید مبتنی بر احترام به حریم خصوصی بیمار (حق خلوت) و رعایت اصل رازداری باشد.
- رعایت اصل رازداری راجع به كلیه ی اطلاعات مربوط به بیمار الزامی است مگر در مواردی كه قانون آن را استثنا كرده باشد؛
- در كلیه ی مراحل مراقبت اعم از تشخیصی و درمانی باید به حریم خصوصی بیمار احترام گذاشته شود. ضروری است بدین منظور كلیه ی امكانات لازم جهت تضمین حریم خصوصی بیمار فراهم گردد؛
- فقط بیمار و گروه درمانی و افراد مجاز از طرف بیمار و افرادی كه به حكم قانون مجاز تلقی می شوند می توانند به اطلاعات دسترسی داشته باشند؛
- بیمار حق دارد در مراحل تشخیصی از جمله معاینات، فرد معتمد خود را همراه داشته باشد. همراهی یكی از والدین كودك در تمام مراحل درمان حق كودك می باشد مگر اینكه این امر بر خلاف ضرورت های پزشكی باشد.
- دسترسی به نظام كارآمد رسیدگی به شكایات حق بیمار است.
- هر بیمار حق دارد در صورت ادعای نقض حقوق خود كه موضوع این منشور است، بدون اختلال در كیفیت دریافت خدمات سلامت به مقامات ذی صلاح شكایت نماید؛
- بیماران حق دارند از نحوه رسیدگی و نتایج شكایت خود آگاه شوند؛
- خسارت ناشی از خطای ارائه كنندگان خدمات سلامت باید پس از رسیدگی و اثبات مطابق مقررات در كوتاه ترین زمان ممكن جبران شود.
در اجرای مفاد این منشور در صورتی كه بیمار به هر دلیلی فاقد ظرفیت تصمیم گیری باشد، اعمال كلیه ی حقوق بیمار -مذكور در این منشور- بر عهده ی تصمیم گیرنده ی قانونی جایگزین خواهد بود. البته چنانچه تصمیم گیرنده ی جایگزین بر خلاف نظر پزشك، مانع درمان بیمار شود، پزشك می تواند از طریق مراجع ذیربط درخواست تجدید نظر در تصمیم گیری را بنماید.
چنانچه بیماری كه فاقد ظرفیت كافی برای تصمیم گیری است، اما میتواند در بخشی از روند درمان معقولانه تصمیم بگیرد، باید تصمیم او محترم شمرده شود.
